5953 sayılı Basın İş
Kanununda gazetecinin iş sözleşmesinin emeklilik nedeniyle feshinde
kıdem tazminatı ödeneceğine ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. Yargıtay, bu
konudaki boşluğun İş Yasasına göre doldurulması gerektiğine hükmetmiştir. (Y.9.HD.E.2013/8444,K.2015/1828,T.2201.2015)
Söz konusu Yüksek Mahkeme kararında, “İş Kanununun 4.maddesinde
istisnalar arasında 5953 sayılı Basın İş Kanunu kapsamında çalışanlar
gösterilmediğine göre, basın çalışanlarıyla ilgili 5953 sayılı Kanun kapsamında
çalışmalar bakımından istisna olarak İş Kanunu hükümlerinin uygulanması mümkün
görülmelidir.5953 sayılı Kanunda boşluk bulunan hallerde boşluğun, her iki
kanun arasındaki denge ve çalışma yaşamı gereklerine uygun olarak 4857 sayılı
İş Kanunu hükümleriyle doldurulması gerekir. 1475 sayılı Kanun’un 14. maddesinde
işçiye yaşlılık aylığı tahsisi halinde kıdem tazminatı ödeneceği öngörülmüş
olmakla aynı hüküm emeklilik suretiyle ayrılan gazeteci yönünden de
uygulanmalıdır. Bu noktada davacı gazetecinin kıdem tazminatına hak kazandığı
kabul edilmelidir.” denilmiştir.
İş Kanununda kıdem tazminatı ödemelerinde bir tavan
belirlenmiştir. Bu tavan; yıllık miktarının, Devlet Memuru Kanununa tabi en
yüksek Devlet memuruna 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir
hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemeyeceğidir. Basın
İş Kanunu’nda böyle bir hüküm yer almadığından ödemeler temel ücret üzerinden
tavan sınırları olmaksızın yapılabilmektedir.
Gazetecinin kıdem tazminatı brüt ücret üzerinden
hesaplanmalı ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunun 25 / 7. maddesine göre kıdem
tazminatının 24 aylığı aşmayan tutarı için gelir vergisi uygulanmamalıdır. Gazetecinin
24 aylığını aşan kıdem tazminatı tutarına ise Gelir Vergisi uygulanır.
Basın çalışanlarıyla ilgili 5953 sayılı Basın İş Kanunu’nda kıdem tazminatı hesabında
giydirilmiş ücret üzerinden hesaplama yapılacağı öngörülmemiştir. Basın İş Kanunu’nda giydirilmiş ücrete ilişkin bir düzenleme
olmadığından kıdem tazminatı hesabında son çıplak aylık ücretin dikkate
alınması gerekir.
Gazetecilere ücretlerini vaktinde ödemeyen işverenler, bu ücretleri, geçecek her gün için yüzde beş fazlasıyla ödemeye mecburdurlar
Günlük bir mevkutede çalışan bir gazeteciye, en az bir yıl çalışmış olmak şartıyla, yılda dört hafta tam ücretli izin verilir. Gazetecilik mesleğindeki hizmeti on yıldan yukarı olan bir gazeteciye, altı hafta ücretli izin verilir. Gazetecinin kıdemi aynı gazetedeki hizmetine göre değil, meslekteki hizmet süresine göre hesaplanır. Günlük olmayan mevkutelerde çalışan gazetecilere her altı aylık çalışma devresi için iki hafta ücretli izin verilir.
Meslekte en az beş yıl çalışmış olan gazetecilere kıdem hakkı tanınır. Kıdem hakkı gazetecinin mesleğe ilk giriş tarihinden itibaren hesaplanır.
Gündüz çalışması yapan gazeteciye bir gün hafta tatili verilir. Vazifesi gece çalışmayı gerektiren gazeteciye hafta tatili iki gün verilir.
Bu kanuna göre gazetecinin, ulusal bayram, genel tatiller ve hafta tatilinde çalışılması fazla saatlerde çalışma sayılmaktadır. Her bir fazla çalışma saati için verilecek ücret, normal çalışma saati ücretinin % 50 fazlasıdır.
Gündüz veya gece devresindeki çalışma müddetinin daha fazla hadlere artırılması ve ulusal bayram, genel tatiller ve hafta tatilinde çalışılması bu kanuna göre (Fazla saatlerde çalışma) sayılır.
Gazeteci ile kendisini çalıştıran işveren arasındaki iş akdinin yazılı şekilde yapılması mecburidir.
Kıdem hakkı gazetecinin mesleğe ilk giriş tarihinden itibaren hesaplanır.
Gazeteci yıllık iznini kullanmamışsa, işine son verilmesi halinde, izin müddetine ait ücreti kendisine peşin olarak verilir
İşyerinde işverenle arasındaki hizmet münasebeti bir veya müteaddit mukaveleye istinaden fasılasız olarak en az beş yıl sürmüş olan gazetecinin işine son verilmesi yapılacak yazılı ihbardan itibaren üç ay geçtikten sonra muteber olur. Beş seneden az hizmeti olanlar için bu ihbar müddeti bir aydır.
Gazeteci en az bir ay evvel işverene yazılı ihbarda bulunmak suretiyle iş akdini her zaman feshedebilir
Mesleğe ilk intisap eden gazeteciler için deneme süresi en çok üç aydır
Gazeteci işverenle yaptığı mukavelede aksi zikredilmediği takdirde dışarıda, basınla alakası olsun veya olmasın, başka iş tutmakta serbesttir.
Gazeteci, mukavele hükümleri dışında olarak işveren tarafından verilen işler veya sipariş edilen veya yayınlanması kabul edilen yazılar için ayrıca ücrete hak kazanır.
İlk muvazzaf askerlik hizmeti için silâhaltına alınan gazeteciye normal askerlik müddetince son aldığı ücret yarı nispetinde ödenir.
Kadın gazetecinin hamileliği halinde, hamileliğin 7’nci ayından itibaren doğumun ikinci ayının sonuna kadar izinli sayılır. Bu müddet zarfında müessese gazeteciye son aldığı ücretin yarısını öder. Doğum vuku bulmaz veya çocuk ölü dünyaya gelirse, bu halin vukuundan itibaren bir ay müddetle bu ücret ödenir
Bir defa kıdem tazminatı alan gazetecinin kıdemi, yeni işine girişinden itibaren hesaplanır. Ancak, buna aykırı olarak işverenle gazeteci arasında yapılacak mukavele muteberdir.
İşverenin maddi imkânsızlık sebebiyle gazetecinin tazminatını bir defada ödeyememesi halinde, tediye en çok dört taksitte yapılır ve bu taksitlerin tamamının süresi bir yılı geçemez. Ancak, bu bölünme o iş yerinin mali vergisini tahakkuk ettiren maliye şubesinin, müessesenin zarar etmekte olduğu kararı üzerine yapılabilir.
Bir mevkutenin veçhe ve karakterinde gazeteci için şeref veya şöhretini veya umumiyetle manevi menfaatlerini ihlal edici bir vaziyet ihdas edecek şekilde bariz bir değişiklik vukuu halinde, gazeteci ihbar mühletini beklemeden akdi feshedebilir.
Gazetecinin uğradığı hastalık sebebiyle iş akdi işveren tarafından feshedilemez. Ancak, bu hastalığın altı aydan fazla uzaması halinde tazminat verilmek suretiyle akdin feshi cihetine gidilebilir.
Mesleğe ilk giriş tarihinden itibaren.
İki yıl.
İşin nev’i, ücret miktarı, gazetecinin kıdemi.
Altı ay.
İki gün.
Gazetecinin ölümü sebebiyle iş akdinin sona ermesi halinde, eşi ve çocuklarına ve bunlar bulunmadığı takdirde geçimi kendisine terettüp eden ailesi efradına müteveffanın aylık ücretinin üç mislinden az olmamak üzere, kıdem hakkı tutarında ölüm tazminatı verilir.
Bir yıl içinde.
Üç gün.
Dört gün.
Altı hafta.
Sekiz saat.
En fazla üç saat.
Sözleşmede aksi öngörülmediği sürece başka bir iş tutmakta serbesttir.
Yazı işleri kadrosunun yüzde onunu geçemez.
Yüzde 50 fazlası.
Son aldığı ücretin yarısı.
Her gün için yüzde beş fazlasıyla.
Ücret bir misli fazlasıyla ödenir.
Bir aylık ücret tutarında.
Yeni işe girişinden itibaren.
